Henk van Os zit aan een grote ronde tafel in de zonnige achterkamer van zijn woning in Amsterdam-Zuid. Voor hem liggen stapeltjes met kunstboeken, literaire tijdschriften en ansichtkaarten van studenten en vrienden. Moderne kunst vult de muren, en op de kasten staat een verzameling beeldjes en foto’s die getuigen van een rijkgeschakeerd leven. Hij geniet nog altijd nationale bekendheid als voormalig directeur van het Rijksmuseum en als presentator van de VPRO-programma’s Beeldenstorm en Museumschatten. Ook was Van Os tot tien jaar geleden University Professor Kunst en Samenleving aan de UvA.

Op eigen benen

Door zijn bekendheid trok Van Os volle collegezalen, maar hij wilde absoluut niet méér verdienen dan andere collega’s die al met pensioen waren. Meer geld zou zijn leven niet nóg beter maken. Daarom liet hij de ‘extra’ verdiensten apart zetten voor wat later het Henk van Os Fonds zou worden. ‘Dat ik in het buitenland kon studeren is het mooiste wat me ooit is overkomen. Het was belangrijk voor mijn studie: ik hield me bezig met vroege Italiaanse kunst en in Nederland was weinig aanbod. Dat het me zelfstandigheid gaf, was misschien wel het allerbelangrijkst. Mijn studievriend Anton Boschloo omschreef het treffend: ‘Gelukkig zijn onze vaders aan de andere kant van de Alpen gebleven.’ Dat gaf vrijheid: ik leerde op eigen benen staan, vond mijn eigen pad. Zo’n ervaring is belangrijk voor jonge mensen.’

Dansen op straat

‘Heel herkenbaar’ zegt Saar Michielsen. De voormalig student European Studies wilde als tiener al naar Argentinië. Mede dankzij het Henk van Os Fonds kon ze in 2019 de reiskosten betalen en studeerde en woonde ze zes maanden in Buenos Aires. Die locatie sloot ook aan op vakken als Intercultural Communications en Comparative Politics, waarin ze Zuid-Amerikaanse politieke systemen bestudeerde. ‘In Nederland hoor je weinig over Zuid-Amerikaanse cultuur en politiek. Ik wilde zelf ervaren hoe het daar is. Niet alleen studeren, maar ook de mensen leren kennen, dansen op straat. Thuis had ik alvast tango leren dansen.’

Gevoel van vrijheid

Door de reisbeurs ervaarde Michielsen ook voor het eerst een gevoel van vrijheid. ‘Ik werk al vanaf mijn zestiende en heb ook altijd naast mijn studie gewerkt. In Argentinië kon ik voor het eerst leven zonder de druk om geld te moeten verdienen.’ Haar ervaring draagt ze in zich mee: ‘De tango is onderdeel van mijn leven.’ De reis verrijkte ook haar kijk op de wereld. ‘Ik was er bijvoorbeeld bij toen de Argentijnse munt in één dag vijftien procent minder waard werd tijdens de voorverkiezing van de presidentsverkiezingen. Ik zag de impact ervan op de mensen.’

Een wereld waar je nog nooit bent geweest

Henk van Os geniet van het verhaal. ‘Toen ik het fonds startte, had ik studenten als Saar voor ogen: wetenschappelijk nieuwsgierig, jezelf willen uitdagen, de gedrevenheid om te leren van een wereld waar je nog nooit bent geweest.’ Hij hoopt dat het fonds nog vele studenten kan steunen. Met bijdragen van verschillende betrokken schenkers is het voorbestaan van het fonds voorlopig gewaarborgd. ‘Dat mensen zich verbinden aan een fonds met mijn naam en met dit doel, ontroert me diep.’